Η μεταφράστρια και συγγραφέας Χίλντα Παπαδημητρίου απαντάει το ερωτηματολόγιο του Books Plus

Η πρώτη μου επαφή με το έργο της Χίλντας Παπαδημητρίου ήταν πίσω στο μακρινό 1994, όταν μετέφρασε το κλασικό βιβλίο του Charlie Gillett για την Ροκ μουσική "Ο ήχος της πόλης" (Εκδόσεις Λιβάνη). Οι μεταφράσεις συνεχίστηκαν με έντονο ρυθμό, σε σημείο να καθιερωθεί ως μια από τις καλύτερες στον χώρο της. Όμως, την μεγάλη έκπληξη την έκανε το 2011 με την κυκλοφορία του πρώτου της αστυνομικού μυθιστορήματος "Για μια χούφτα βινύλια" (Εκδόσεις Μεταίχμιο), με πρωταγωνιστή τον αστυνόμο Χάρη Νικολόπουλο. Στο συγκεκριμένο βιβλίο συνδύαζε τις δύο μεγάλες της αγάπες, το νουάρ μυθιστόρημα με την ροκ μουσική. Στο ίδιο ύφος ήταν και τα υπόλοιπα βιβλία που έγραψε. Με αφορμή το νέο της διήγημα "Ο φύλακας του Αφεντικού" (εκδόσεις Καστανιώτη), την ρωτήσαμε για τις επιρροές της ως συγγραφέα.

Συνέντευξη - επιμέλεια: Γιώργος Τρίγκας

1.      Πότε νιώσατε για πρώτη φορά ανάγκη να εκφραστείτε μέσα από το γράψιμο;

Όταν πήγαινα στο δημοτικό και διάβαζα κρυφά από τον πατέρα μου τη Μάσκα και το Μυστήριο, ονειρευόμουν να γράψω κάποια μέρα αστυνομικές ιστορίες. Στη συνέχεια, μεγάλωσα και σοβάρεψα. Ξέχασα οτιδήποτε είχε σχέση με το γράψιμο, έβαλα πολύ ψηλά τον πήχη – μετά τη Βιρτζίνια Γουλφ ποια άλλη γυναίκα τολμάει να γράψει; Πέρασαν πολλά χρόνια, άρχισα να γράφω πολιτικο-κοινωνικο-μουσικά κείμενα στο ZOO και το Ποπ & Ροκ. Πίστευα ότι εκεί θα σταματούσα, στη δοκιμιακή γραφή. Φαίνεται ότι ήμουν late bloomer. Μετά τα 50 μου αποφάσισα να σπάσω την εσωτερική αυτοεπιβεβλημένη απαγόρευση και να γράψω μυθιστόρημα.

2.      Ποια ήταν τα πρώτα βιβλία που διαβάσατε;

Είχα την τύχη να μεγαλώσω σε σπίτι αριστερών βιβλιόφιλων. Οι γονείς μου λάτρευαν τα βιβλία και μου διάβαζαν από τότε που ήμουν μικρή, 2-3 ετών, ότι αγαπούσαν και οι ίδιοι. Τον Γύρο του Κόσμου σε 80 Μέρες, τον Καλό Στρατιώτη Σβέικ, τον Όλιβερ Τουίστ, το Ένα Παιδί μετράει τα Άστρα. Έμαθα να διαβάζω μόνη μου στα 4 χρόνια μου και έπεσα με τα μούτρα σε περιπετειώδη αναγνώσματα: τον Ταρζάν των Πιθήκων του E.R. Burroughs και τον Αιχμάλωτο της Ζέντα του A.H. Hopkins, τον Δεκαπενταετή Πλοίαρχο του Ιουλίου Βερν. Και κλασικά παραμύθια, φυσικά, του Χ.Κ. Άντερσεν, των αδελφών Γκριμμ, του Περώ, τον Μάγο του Οζ. Τα βιβλία του Μαρκ Τουέιν.  Τη Γαλήνη, του Ηλία Βενέζη, η πρώτη έκδοση της οποίας υπήρχε στην οικογενειακή βιβλιοθήκη. Μυριβήλη, και Τσίρκα.

3.      Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σας συγγραφείς;

Πάρα πολλοί, όλο κάποιους θα ξεχάσω. Ο Τσίρκας και η Μάρω Δούκα. Ο Γιώργος Ιωάννου και ο Αλέξης Πανσέληνος. Η Σώτη Τριανταφύλλου και η Αμάντα Μιχαλοπούλου. Ο Βενέζης, ο Καραγάτσης, ο Άγγελος Τερζάκης. Ο Ντίκενς, ο Ουγκώ, ο Βερν, ο Φλωμπέρ – από τους κλασικούς. Margaret Atwood, Virginia Woolf, Janette Winterson, Alice Walker. Ernest Hemingway, John Steinbeck, John Doss Passos, Carson McCullers, Annie Proux. Περισσότερο απ’ όλους, ο Graham Green, o Italo Calvino, o Peter Handke, o Jonathan Coe, o Dashiell Hammett, o Raymond Chandler, η Patricia Highsmith, η Minette Walters. Είμαι σίγουρη ότι έχω ξεχάσει πολλούς, προσπάθησα απλώς να δείξω ότι μου αρέσουν εξίσου παλιοί και καινούργιοι συγγραφείς, κάθε τάσης, από κάθε χώρα. Το σημαντικότερο για μένα είναι να διηγούνται ιστορίες -δεν με απασχολούν οι πειραματισμοί στη γραφή per se, όσο οι Ιστορίες (με κεφαλαίο το Ι). Γι’ αυτό αγαπώ πολύ τον Ηρόδοτο.

4.      Ο αγαπημένος λογοτεχνικός ήρωας;

Ο Τομ Σόγιερ και ο Χοκ Φινν. Η Μπαθσίμπα (Far from the Madding Crowd) και ο Τζουντ το Αφανής του Thomas Hardy. Ο Τόμας Φόουλερ από τον Ήσυχο Αμερικάνο του Graham Greene, o Sam Spade και ο Philip Marlow. Η Φράνσι από το Ένα Δέντρο Μεγαλώνει στο Μπρούκλιν. Ο Ρομπ Φλέμινγκ από το High Fidelity του Nick Hornby και η κυρία Νταλογουέι. Όλα ανάκατα, όπως βλέπετε. Το αναγνωστικό μου σύμπαν είναι χτισμένο με παλιά, δοκιμασμένα υλικά, και χρωματιστά βότσαλα της pop κουλτούρας.

5.      Ποιο βιβλίο θεωρείτε ως αριστούργημα;

Τα Σταφύλια της Οργής. Το Φαρενάιτ 451. Άπαντα τα Πεζά, του Μπόρχες. Ο ήσυχος Αμερικάνος. Την Τριλογία του Στρατή Τσίρκα. Και το Αλεξανδρινό Κουαρτέτο του Lawrence Durrell.

6.      Καθοριστικότερο ρόλο στη συγγραφή πιστεύετε ότι παίζουν οι επιρροές ή η έμπνευση;

Για να γράψει κανείς, πρέπει να είναι φανατικός αναγνώστης. Όσο περισσότερο διαβάζει, τόσο πιο ώριμα θα μπορέσει να μετασχηματίσει τη δική του έμπνευση σε λέξεις, προτάσεις, κεφάλαια. Σπουδαίο πράγμα η έμπνευση, αλλά το γράψιμο απαιτεί κυρίως δουλειά. Καθημερινή, άχαρη ίσως τριβή με τη γλώσσα.

7.      Πιστεύετε ότι οι άνθρωποι ζούν πολλές ζωές μέσα από τη λογοτεχνία;

Ναι, ευτυχώς. Για παράδειγμα, εγώ έχω υπάρξει πολεμική ανταποκρίτρια χάρη στην Oriana Fallaci, τον George Orwell και τον Hemingway. Έχω περιηγηθεί την Αφρική χάρη στη Barbara Kingsolver και τον Jospeh Conrad. Έχω κάνει τον γύρο του κόσμου παρέα με τον Φιλέα Φογκ και τον Πασπαρτού, κι έχω περάσει πίσω από τον καθρέφτη μαζί με την Αλίκη. Τώρα πίνω το απεριτίφ μου σε μια παριζιάνικη ταράτσα μαζί με την Anais Nin και περιμένουμε τον Χένρι Μίλερ.

8.      Πότε αυτό που κάνουμε για το κέφι μας γίνεται δουλειά;

Όταν αρχίσουμε να βαριόμαστε κάτι, να το αποφεύγουμε, να το βαρυγκωμούμε. Τότε είναι καιρός να αλλάξουμε δουλειά. Τώρα, αν εννοείτε το γράψιμο, για μένα η γραφή δεν είναι δουλειά. Τίποτα απ’ όσα έχω κάνει ως τώρα επαγγελματικά δεν το αντιμετώπισα ως δουλειά. Το δισκάδικο ήταν μεράκι και κέφι. Η μετάφραση έγινε από συνειδητή επιλογή. Και στο γράψιμο κατέληξα σε μεγάλη ηλικία, όπως προανέφερα, από μια ανεξήγητη εσωτερική ανάγκη.  

9.      Υπάρχουν βιβλία στη βιβλιοθήκη σας στα οποία αρέσει να ξαναδιαβάζετε κάθε τόσο;

Βέβαια! Κάθε Πάσχα διαβάζω το Ο Άκης και οι Άλλοι, του Κυριάκου Ντελόπουλου. Αυτό το καλοκαίρι ετοιμάζομαι να ξαναδιαβάσω τα άπαντα της Margaret Atwood, τα μισά από τα οποία έχω ήδη διαβάσει. Το ίδιο έχω κάνει με τον Τσίρκα, για την απόλαυση της γλώσσας του. Και όταν είμαι στις κακές μου, πιάνω πάλι τον Χοκ Φινν. Ή οποιοδήποτε βιβλίο του Μαρκ Τουέιν. Παραδόξως, εκείνο που έχω διαβάσει τις περισσότερες φορές είναι το Μωρό της Ρόζμαρι, του Ira Levin. Και το Γεράκι της Μάλτας, του Dashiell Hammett. Εμμονές κινηματογραφικές/λογοτεχνικές.

10.  Τι διαβάζετε αυτή τη περίοδο;

Ένα πολύ ενδιαφέρον νουάρ, τον Πόλεμο της Ματαιοδοξίας, του Marin Ledun, εκδόσεις του 21^ου αιώνα, σε μετάφραση του Γιάννη Καυκιά. Και για δεύτερη φορά το Unquiet, της Lynn Ullmann, κόρης της Λιβ Ούλμαν και του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, επειδή πρόκειται να το μεταφράσω.

11.  Και μια τελευταία ερώτηση. Ποια είναι η άποψη σας για το σύγχρονο ελληνικό μυθιστόρημα

Μετά από μία περίοδο που δυσκολευόμουν να βρω σπουδαία ελληνικά βιβλία (την προηγούμενη δεκαετία, κυρίως), τώρα δεν ξέρω τι να πρωτοδιαβάσω. Μου αρέσει το γεγονός ότι πολλοί Έλληνες έπαψαν να ομφαλοσκοπούν και γράφουν ζωντανά, ζουμερά, ειλικρινή και ρεαλιστικά μυθιστορήματα και διηγήματα. Έσπασαν τα όρια των ελληνικών στερεοτύπων (εμφύλιος, χούντα, κλπ) και σκιαγραφούν αυτά που συμβαίνουν γύρω μας: τους κινδύνους του νεοναζισμού, το μεταναστευτικό, τις ηθικές και αξιακές απώλειες της οικονομικής κρίσης, το πού βαδίζει ο κόσμος.