O συνεργάτης του BooksPlus Γιώργος Τρίγκας γράφει για τον Ντεκάρτ (Rene Descartes, 1596-1650)

Με αφορμή την ημερομηνία θανάτου του φιλόσοφου Ντεκάρτ (Rene Descartes) στις 11 Φεβρουαρίου του 1650, ο George Trigkas γράφει τους λόγους που το "Σκέφτομαι άρα υπάρχω" (cogito ergo sum) άλλαξε τον τρόπο που στοχαζόμαστε.

Ο Ντεκάρτ προσπάθησε μέσα από τα έργα του να δώσει μια νέα κατεύθυνση στην επιστήμη. Η νέα επιστημονική προσέγγιση όπως αυτή διατυπώθηκε κυρίως στο έργο του «Λόγος περί της μεθόδου» (1637), δεν εντάσσεται απλώς στην εξεύρεση ενός καλύτερου τρόπου μελέτης της φύσης, αλλά βρισκόταν πιο κοντά στο πνεύμα της «κοπερνίκειας επανάστασης» και είχε σκοπό να απαλλάξει την φιλοσοφική σκέψη της επιστήμης από κάθε ίχνος θεολογικού στοιχείου. Ο Ντεκάρτ αποδεχόταν την άποψη του Γαλιλαίου ότι το σύμπαν είναι ορθολογικά δομημένο και γραμμένο στην γλώσσα των μαθηματικών. Συνεπώς, ο Γάλλος μαθηματικός αμφισβητούσε τις ήδη υπάρχουσες γνώσεις, ενώ προσπαθούσε ταυτόχρονα να βρει την κατάλληλη επιστημονική μέθοδο που να υπηρετεί τον έλεγχο της εγκυρότητας της γνώσης.

Όπως παρατηρούμε από την ανάλυση της καρτεσιανής μεθοδολογίας, βασικό στοιχείο αποτελεί ο στοχασμός. Με βάση το παραπάνω σκεπτικό, ο Ντεκάρτ διατυπώνει την περίφημη βασική του αρχή «σκέφτομαι άρα υπάρχω[1]» (cogito ergo sum), για να μας επισημάνει ότι ο νους αποτελεί ξεχωριστή υπόσταση από το υπόλοιπο σώμα. Δηλαδή, χρησιμοποιώντας τον νου, ο άνθρωπος μπορεί να βλέπει καθαρά, απαλλαγμένος από κάθε είδους συναισθήματα και τις πλάνες που δημιουργούν οι αισθήσεις[2]. Η κατανόηση της πραγματικότητας πρέπει να είναι απόσταγμα της ορθής σκέψης για να μην να δημιουργούνται αμφιβολίες στον συλλογισμό μας.   

Τέλος, να αναφέρουμε ότι η διαφωνία του Ντεκάρτ με την βρετανική φιλοσοφία του εμπειρισμού εντοπίζεται κυρίως στην διαδικασία της επαγωγικής μεθόδου, λόγω των περιορισμένων ορίων της ανθρώπινης φύσης. Η καρτεσιανή θεωρία δεχόταν μόνο την επιβεβαίωση των μαθηματικών στον τρόπο λειτουργίας της φύσης.

Διαβάστε το βιβλίο του Ντεκάρτ "Λόγος περί της μεθόδου για την καλή καθοδήγηση του λογικού μας και την αναζήτησης της αλήθειας στις επιστήμες", μετάφραση Χ. Χρηστίδης, Εκδόσεις Παπαζήση​, Αθήνα, 1976.

---

[1] Descartes R., Λόγος περί της μεθόδου για την καλή καθοδήγηση του λογικού μας και την αναζήτησης της αλήθειας στις επιστήμες, εκδόσεις Παπαζήση, σελ. 32-33.

[2] Ομοίως, σελ. 58-61.